Lamb’ın Baba Katılımı Tipolojisi

 

 Çocukların sağlıklı bir şekilde yetişkin olabilmelerinde en büyük ve en önemli pay aileye düşmektedir.

Çocuğun gelişimsel döneminde aile tarafından yapılan doğru ve yanlışlar güçlü bir belirleyici olup,

çocuğun gelişimini ve hayatını doğrudan etkiler. Bu doğrultuda da anne- baba eğitim programları

oldukça önemlidir. Eğitim sürecinde istenen hedefe ulaşmaktaki en büyük engellerden biri  de

ailenin eğitim sürecine dahil olmamasıdır. Ebeveynlerin her biri çocuğun gelişimsel döneminde

yanında bulunup destek olmalıdır, ailede tek bir kişinin dahil olduğu süreçler sağlıklı şekilde

atlatılmamıştır. Bugün de kalıplarının büyük bir kısmının kırıldığını düşündüğüm baba- çocuk ilişkisi

konuşmak istiyorum. Geleneksel baba rolünde babanın sadece eve maddi açıdan destek olduğu ve

çocuklarla nadiren oyun oynadığı görülüyordu. Dünya’da ve Türkiye’de yapılan birçok araştırma

sonucunda da çocuğun gelişimi sürecinde babanın da anne kadar etkili olduğu görülmüştür. Özellikle

son 30-35 yıl öncesine değin çocuğun gelişiminde babanın varlığı ve etkisi hep dolaylı olarak

incelenmiş, dikkat hep anne çocuk ilişkisine yoğunlaşmıştır. 1980’li yılların ilk yarısından itibaren,

babanın çocuk gelişimi ve aile yaşantısındaki etkileri üzerine yapılan araştırmalarda artış gözlenmeye

başlanmıştır. Lamb’ın ortaya koyduğu Baba Katılımı Tipolojisi, babaların çocuğun gelişimi üzerindeki

etkilerini araştırmayı amaçlayan çalışmalara önemli bir teorik altyapı oluşturmuştur. Lamb, baba

katılımının üç önemli boyutunu belirtmiştir. Bunlardan birincisi, babalarla çocukların birlikte zaman

geçirmesini ifade eden etkileşim; ikincisi, babalar ve çocukların birlikte herhangi bir etkinlik

gerçekleştirmese bile, duygusal ve fiziksel yakınlık içerisinde olması ve babanın çocuğun önceliklerine

zaman ayırmasını ifade eden ulaşılabilirlik; üçüncüsü ise çocuğun mutluluğu ve sağlıklı gelişimi için

babanın sorumluluk üstlenmesi olarak ortaya konmuştur (Ho ve Lamb, 1987; Koçak, 2004). Babalar

için hazırlanmış programların etkileri incelendiğinde, çocukların yetiştirilmesinde babaların olumlu

etkilerinin olduğu, bu programlara katılan babaların çocukları ile olan ilişkilerinde olumlu gelişmeler

olduğu ve kendi babalarının onlara gösterdiği ilgiden daha fazlasını çocukları için gösterme

konusunda istekli oldukları belirlenmiştir (AÇEV, 2017; Cowan ve Bornstein, 1988; McBride ve

McBride, 1990, Uzun 2016).

Adler de ebeveynlerin çocuklarıyla olan ilişkileri, çocuğun kişilik özelliklerinin belirlenmesinde büyük

bir rol aldığını belirtmiştir. Yapılan birçok araştırmaya göre anne-babanın çocuğun gelişimi üzerine

aldığı eğitimlerin ebeveyn- çocuk üzerinde olumlu yönde etki ettiği belirlenmiştir. . Ancak çocuk

bakımı ve eğitimi denildiğinde ilk akla gelen kişi annedir. AÇEV 2017 yılında yapmış olduğu araştırma

sonucunda araştırmaya katılan babaların büyük çoğunluğunun (%91.0) çocuk bakımında birincil

sorumluluğun annede olduğunu düşündüklerini belirtmiştir. Fakat 21. yüz yıldaki sosyal ve ekonomik

gelişmeler sonucunda aile içindeki anne ve babanın rollerinde değişiklik olmasına neden olmuştur.

Kadının iş hayatındaki yerinin artması, bebeğin doğumundan kısa bir süre sonra annenin çalışma

hayatına geri dönmesi babayı çocuğun yaşamında önemli bir konuma getirmiştir (Ekşi, 1990). Ev işleri

ve çocuk bakım konusunda sadece kadın veya anneler yerine eşler/babalarda görevleri üstlenmeye,

dolayısı ile kadın erkek eşitliği algısı toplumlarda yaygınlaşmaya başlamıştır (Coltrane,1995). Buradan

hareketle çocuk bakımında anne ve baba rollerine geleneksel bakış açısından sıyrılarak yeniden

tanımlanması gerekliliği ortaya çıkmıştır.

Çocuğun ilk yıllarında babasıyla kurduğu iletişim çocuğun zihinsel işlevlerini, kişilik özelliklerini ve

cinsel kimliğini etkilediği ortaya çıkmıştır. Çocuğun babasıyla beslenme, oyun vb. konularda kurduğu

iletişim ve etkileşimle beraber çocuğun zeka gelişimiyle birebir paralel olduğu ve babanın çok önemli

rolü olduğu belirtilmiştir.

Kaynakça

AÇEV (2017). Türkiye’de ilgili babalık ve belirleyicileri özet araştırma raporu. İstanbul, Taymaz

Matbaacılık.

Coltrane, S. (1995). The future of fatherhood: Social, demographic and economic influence on men’s

family involvement. (Ed: W. Marsiglio, Fatherhood contemporary theory, research and social policy.

California Sage:Thousand Oaks.

Cowan, C.P. and Bronstein, P. (1988) Father’s roles in the family, implications for research. New York:

A Wiley Interscience publication.

Ekşi, A. (1990). Çocuk, genç, ve anababalar. İstanbul: Bilgi yayınevi.

Mc Bride, B.A. & Mc Bride, R.J. (1990). Rethinking the role of fathers: Meeting their needs through support programs. Illinois Teacher. 33; 89-93.